Psychoterapia pozytywna jest młodą modalnością rozwijającą się dynamicznie na wszystkich kontynentach. Instytuty i centra szkoleniowe uczące tego podejścia powstają obecnie w Chinach i w Australii.

Twórcą i popularyzatorem psychoterapii pozytywnej był prof. Nossrat Peseschkian (1933-2010), klinicysta, psychiatra, neurolog i psychosomatyk. Pochodził on z Iranu a żył i pracował w Niemczech, w Wiesbaden.

prof. Nossrat Peseschkian

Opracowana przez niego metoda odwołuje się do transkulturowej koncepcji człowieka i jest unikatowym połączeniem mądrości Wschodu i Zachodu. Łączy ona w sobie intuicję i wyobraźnię Orientu i wiedzę empiryczną Okcydentu.

PP jako podejście krótkoterminowe integruję psychoterapię humanistyczną z psychodynamiczną.

Humanizm PP wyraża się w odkrywaniu i wzmacnianiu w procesie terapii zasobów indywidualnych, rodzinnych i społecznych i pobudzaniu potencjału pacjenta do rozwoju i samouzdrawiana. Użyteczne okazują się tutaj przypowieści i metafory transkulturowe oraz przeformułowania pozytywne.

W części psychodynamicznej PP odwołuje się do autorskiej koncepcji konfliktów i mikrotraumy prof. Peseschkiana (tzw analiza różnicowa konfliktów). Została ona empirycznie zweryfikowana w praktyce klinicznej i terapeutycznej. Koncepcja ta służy badaniu treści i dynamiki konfliktów interpersonalnych i intrapsychicznych celem ich ostatecznego rozwiązania. W rezultacie pacjent doznaje nie tylko wglądu ale rozwija też skuteczne strategie radzenia sobie w sytuacjach problemowych.

Opis metody

Zapraszamy do obejrzenia wywiadu z dr Arno Remmersem, czołowym przedstawicielem psychoterapii pozytywnej na świecie:

https://www.youtube.com/watch?v=WtQ0N5JRFis

Psychoterapia pozytywna (PP) jest podejściem krótkoterminowym, które integruje dorobek psychoterapii psychodynamicznej, poznawczo-behawioralnej oraz odwołuje się do humanistycznej wizji człowieka i jego doświadczeń transkulturowych. Czerpie ona jednocześnie inspiracje z koncepcji salutogenezy Aarona Antoniewskiego.

          Źródłosłów pojęcia pozytywny wywodzi się od łacińskiego terminu ”positum”, który można tłumaczyć jako „to co posiadamy, to co jest nam dane”. W myśl założeń PP człowiek posiada w sobie nie tylko podatność na choroby, ale również ukryte zasoby i naturalne zdolności. Podstawowe immanentne właściwości człowieka to potencjał do miłości i poznawania świata. Zaburzenia psychiczne i psychosomatyczne, zdaniem Peseszkiana można  interpretować jako nieświadome dążenie do osobistego rozwoju i równowagi psychicznej.  PP przyjmuje, że człowieka  konstytuują  ciało, umysł, uczucia i dusza a celem terapii jest pobudzić  drzemiące  w nim naturalne mechanizmy uzdrawiające oraz odnalezienie  równowagi  życiowej. Głównym zadaniem w terapii jest wspieranie pacjenta w proporcjonalnym  rozwijaniu najważniejszych sfer życia oraz adekwatnego spożytkowania energii w czterech obszarach, opisanych poniżej.

Model Równowagi odnosi się do czterech sfer życia:                               

• ciało –  zmysły                                                                                               
• osiągnięcia
• kontakt –  tradycja                                                                                
• fantazje –  intuicja                                              

          Podstawowe immanentne właściwości człowieka wraz z jego rozwojem ulegają zróżnicowaniu i tworzą potencjalności podstawowe oraz potencjalności wtórne. Te pierwsze ujawniają się w okresie niemowlęctwa, w relacji więzi z najbliższymi opiekunami a te drugie w późniejszym okresie, w procesie edukacji społecznej oraz asymilacji z daną kulturą.  W grupie potencjalności podstawowych znajdują się: zależność, cierpliwość, miłość, dostępność, zaufanie, wiara, nadzieja, kontakt, wierność, seksualność. Potencjalności wtórne obejmują: oszczędność, punktualność, zamiłowanie do porządku, czystość, posłuszeństwo, uprzejmość, otwartość, prawość, ambicję. Wszystkie wymienione potencjalności mogą aktualizować się w różnym zakresie, w określonej  czasoprzestrzeni, w której żyje człowiek (środowisko, czas, ciało), tworząc tzw potencjalności aktywne. Ich Indywidualne różnicowanie się w życiu osobniczym sprzyja powstawaniu, nieświadomej koncepcji samego siebie. Koncepcja ta staje się źródłem konfliktów wewnętrznych oraz interpersonalnych, które wyrażają się w przestrzeni społecznej i są przyczyną zaburzeń psychicznych i psycho - somatycznych. W sprzeczności pozostawać mogą potencjalności podstawowe np. seksualność i zaufanie, potencjalności wtórne np. ambicja i posłuszeństwo lub jedne i drugie np. prawość i wierność. Peseszkian zwraca szczególną uwagę na najczęstsze źródło zaburzeń psychosomatycznych  w kulturze Zachodu.  Jest nim konflikt uprzejmość-otwartość. Wynika on z konieczności pogodzenia własnych niezależnych pragnień z normami społeczno-kulturowymi. Twórca PP rozróżnia pojęcie konfliktu podstawowego oraz konfliktu aktualnego. Ten ostatni jest zewnętrzna, objawową manifestacją utrwalonego, nieuświadamianego konfliktu, którego korzenie sięgają doświadczeń wczesnodziecięcych. Matrycą dla nieświadomych identyfikacji, rodzących w przyszłości sytuacje konfliktowe stają się, zgodnie z teorią PP cztery relacyjne układy odniesienia :

• „ja” – relacje  z rodzicami, rodzeństwem, innymi ważnymi figurami oraz rówieśnikami
• „ty” – wzajemne relacje między rodzicami
• „my”  - relacje między rodzicami a „światem zewnętrznym”
• „pierwotne my” – przekonania religijne, światopoglądy i filozofia rodziców.           

Podstawowezadania PP obejmują:

• przeformułowanie znaczenia objawów chorobowych (koncepcja salutogenezy i podejście transkulturowe)
•  tworzenie sprzyjającego kontekstu terapeutycznego, służącego rozpoznaniu konfliktu podstawowego
• wspieranie pacjenta w rozwijaniu własnych skutecznych strategii rozwiązywania konfliktów
• Model Równowagi – Kwestionariusz
• Model  Relacji Rodzinnych – Kwestionariusz
• Model Rozwiązywania Konfliktów
• Kwestionariusz Analizy Różnicowej

Powyższe cele realizowane są dzięki rozwijanym i empirycznie ewaluowanym narzędziom terapeutycznym:

Proces terapeutyczny w PP ma bardzo zindywidualizowany i dostosowany do potrzeb pacjenta charakter, zazwyczaj obejmuje on około kilkunastu sesji. Można wyróżnić w nim pięć etapów, które się wzajemnie przenikają:

1. Obserwacja i dystansowanie się – oznacza uważne słuchanie i obserwację, utrzymywanie neutralności  oraz tworzenie nowych ram odniesienia dla zgłaszanych objawów (opowieści, historie, metafory transkulturowe)
2. Inwentarz – na tym etapie pacjent rozpoznaje zróżnicowane i niezróżnicowane właściwości podstawowe              i wtórne oraz okoliczności sprzyjające ich rozwojowi lub zahamowaniu rozwoju. Uświadamia sobie również własne, nieskuteczne  strategie rozwiązywania konfliktów
3. Wsparcie sytuacyjne – służy motywowaniu do zmiany, rozpoznawaniu swoich zasobów i obszarów kompetencji  i odwoływaniu się do wcześniejszych konstruktywnych doświadczeń
4. Werbalizacja – identyfikacja kluczowych konfliktów, ich ekspresja i werbalizacja oraz ich konfrontacja, rozwój użytecznych strategii rozpoznawania i rozwiązywania konfliktów
5. Rozszerzenie celów - utrwalanie i wzmacnianie sytuacyjne wypracowanych strategii rozwiązywania problemów, adoptowanie Modelu Równowagi, budowanie autonomii  oraz stopniowe zakończenie relacji terapeutycznej

Piśmiennictwo:

1. Positive Psychotherapy in Psychosomatics. N. Peseschkian .ISBN 1986
2. Psychotherapy of Everyday Life. N. Peseschkian .ISBN 1986
3. Oriental Stories as Tools in Psychotherapy. N. Peseschkian .ISBN 1982
4. Positive Family Therapy. N. Peseschkian. Fischer Verlag GmbH 1980
5. The inherently integrative approach of positive psychotherapy.  Cope, Theo A.  Journal of Psychotherapy Integration, Vol 20(2), Jun 2010, 203-250. 
6. Positive psychotherapy: effectiveness of an interdisciplinary approach. K. Tritt, T.H. Loew, M. Meyer, B.  Werner, N.  Peseschkian; Eur. J. Psychiat. vol. 13, n° 4, (231-241) 1999; vol. 13, n° 4, October/December, (231-241), 1999

                                dr n. med. Roman Ciesielski  

 Wrocławski Instytut Psychoterapii